Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì diễn đàn. Cùng dự có đồng chí: Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư T.Ư Đảng, Trưởng Ban Kinh tế T.Ư; các đồng chí Ủy viên T.Ư Đảng: Vũ Đức Đam, Phó Thủ tướng Chính phủ; Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Lao động, Thương binh và Xã hội; Lê Thành Long, Bộ trưởng Tư pháp; Nguyễn Thanh Hải, Trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội; đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành, cơ quan T.Ư, các cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế; hàng trăm tập đoàn, doanh nghiệp (DN), cơ sở đào tạo, giáo dục nghề nghiệp (GDNN).
Diễn đàn khẳng định tầm nhìn và khát vọng trong chuẩn bị nguồn nhân lực có kiến thức, kỹ năng góp phần nâng cao năng suất lao động (NSLĐ), nâng cao năng lực cạnh tranh (NLCT), đáp ứng yêu cầu của cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế, góp phần xây dựng quốc gia khởi nghiệp, đưa Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, trở thành nước phát triển vào năm 2045. Đồng thời, đưa ra thông điệp về vai trò, trách nhiệm của DN trong hoạt động GDNN; chuyển mạnh theo hướng đào tạo nghề nghiệp gắn với DN, theo địa chỉ đặt hàng và thị trường lao động.
Phát biểu ý kiến tại Diễn đàn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, sự tham gia đông đảo của các đại biểu đã đóng góp nhiều ý kiến thiết thực, quý báu cho phát triển nguồn nhân lực. Nhân dịp này, Thủ tướng gửi lời chúc mừng nồng nhiệt tới các thầy, cô giáo trong cả nước nhân dịp Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11, đặc biệt là gần 90 nghìn thầy, cô trong lĩnh vực GDNN.
“Tôi đã nêu trước Quốc hội rằng, nguồn lực phát triển đất nước ta không phải là rừng vàng biển bạc, cái chính là gần 100 triệu người Việt Nam”, Thủ tướng nói. Kinh nghiệm thành công của nhiều quốc gia phát triển cho thấy khi các điều kiện khác không thay đổi thì nhân lực có kỹ năng, nhất là những người có tay nghề cao, đóng góp vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần tạo NSLĐ vượt trội, thúc đẩy tăng trưởng GDP, nâng cao NLCT quốc gia. Trong 30 năm trở lại đây, gia tăng dân số và lực lượng lao động đã là một động lực quan trọng, đóng góp to lớn cho thành tựu tăng trưởng GDP quốc gia. Tuy nhiên, phải nhìn nhận một cách thực tiễn rằng, kể từ năm 2013, quy mô lao động của Việt Nam đã bắt đầu tới hạn so quy mô của nền kinh tế. Vì lẽ đó, nâng cao năng suất, chất lượng của lực lượng lao động có vai trò sống còn trong cải thiện tốc độ tăng trưởng và trong nỗ lực tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng.
“Chúng tôi đã khẳng định, GDNN vẫn giao cho ngành LĐ-TB-XH tiếp tục quản lý. Vấn đề này gây nhiều tranh cãi nhưng rõ ràng việc này giao cho Bộ LĐ-TB-XH là đúng và cần thiết để nâng cao tính chuyên nghiệp”, Thủ tướng nói. Chúng ta đã xác định được đến 130 nghề trọng tâm, đã có 40 trường nghề trọng điểm, chất lượng cao. Nhiều trường có chương trình tốt, và đặc biệt là ba năm gần đây, tuyển sinh của các trường dạy nghề vượt chỉ tiêu. Đây là dấu hiệu đáng mừng. Việc gắn kết GDNN với DN có chuyển biến tích cực, có thể nêu ra rất nhiều tấm gương tốt về đào tạo trong DN, trường bên cạnh các DN như Thaco Chu Lai, Viettel, Vingroup, Vietjet… và trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài, có nhiều DN có trường dạy nghề tốt như Samsung, có thể đào tạo đến vài trăm nghìn lao động.
Tuy nhiên, Thủ tướng cũng chỉ ra rằng, còn có những khó khăn, khuyết điểm trong giáo dục nghề nghiệp. Đó là tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ nói chung còn thấp. Việt Nam có số lao động đứng thứ ba ASEAN, nhưng lực lượng lao động, nhất là lao động đã qua đào tạo mới đạt hơn 22%, chỉ bằng 1/3 Hàn Quốc, Singapore.
Cơ cấu lao động qua đào tạo, xu hướng chuyển dịch có sự bất hợp lý, vẫn còn phổ biến tình trạng “thiếu thầy, thiếu cả thợ” chứ không phải “thừa thầy, thiếu thợ”. Vẫn còn tâm lý của cha mẹ là con mình không vào được đại học thì mới học nghề, nhiều người làm trái ngành nghề. “Người ta nói, mạng lưới cơ sở dạy nghề của nước ta như chiếc áo ngũ sắc với không ít miếng vá víu từ vải cũ. Người ta nói, tính đồng bộ của các trường dạy nghề là vấn đề cần quan tâm hơn, kể cả cơ sở thực hành, kỹ năng khác”, Thủ tướng chia sẻ. Chúng ta chưa có sự tổng hợp phân tích, đánh giá lực lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài quay về nước. Lực lượng này được được phát huy thế nào ở Việt Nam?
“Chúng ta có quy mô dân số đứng thứ 13, 14 trên thế giới và đặc biệt là chúng ta có quy mô nền kinh tế đứng thứ 37, 38 nhưng chúng ta chưa vào được Top 50 thế giới về đào tạo nghề nghiệp”, Thủ tướng trao câu hỏi này cho Bộ trưởng LĐ-TB-XH, các tỉnh, các nhà trường, DN. Vì vậy, tại hội nghị này, chúng ta mong GDNN ở Việt Nam có khát vọng mãnh liệt hơn nữa để vươn lên sánh ngang bằng với các nước tiên tiến khu vực và thế giới. Chỉ có như thế, ta mới đưa được nền kinh tế thăng tiến trong chuỗi giá trị cao hơn.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng các đại biểu thực hiện nghi thức “Nhà nước, doanh nghiệp, nhà trường đồng hành đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam”.
Thủ tướng cho rằng phải bảo đảm ba nguyên tắc: trước hết, cần bám sát hơn nữa vào nhu cầu thực tiễn của thị trường, bảo đảm hài hòa cung cầu về lao động có kỹ năng nghề. Thứ hai, phát triển đào tạo nghề với chuẩn mực chất lượng quốc tế để đáp ứng yêu cầu cao các DN trong và ngoài nước. Thứ ba, nâng cao tính dự báo, cần hiểu, nắm bắt nhanh nhạy và dự báo sớm được nhu cầu nhân lực kỹ năng cao của DN và nền kinh tế trong giai đoạn tới để định hướng hợp tác DN, nhà trường.
Thủ tướng đề nghị Bộ LĐ-TB-XH suy nghĩ thiết kế và đề xuất một “hiệp ước xã hội”, đó là cơ chế hợp tác giữa nhà trường, DN và Chính phủ trên các lĩnh vực ngành nghề trọng điểm để gắn kết nội dung, chất lượng đào tạo nhân lực kỹ năng cao với nhu cầu thị trường và nền kinh tế. Theo đó, DN được tham gia xây dựng nội dung đào tạo, cử cán bộ tham gia đào tạo, tiếp nhận học viên thực tập liên thông DN - nhà trường trong quá trình đào tạo học viên khi tốt nghiệp.
Đối với nhà trường, tập trung tạo điều kiện cho giảng viên nâng cao chất lượng chuyên môn, tiếp cận kỹ năng mới từ DN trong nước và quốc tế, nâng cao chất lượng giảng dạy, trang thiết bị học tập, thực hành. Chính phủ thực hiện chính sách ưu đãi với tinh thần cơ sở GDNN nào, DN nào tham gia đào tạo, sử dụng nhiều học viên từ cơ sở GDNN thì được hưởng ưu đãi.
Các tỉnh, thành phố, các địa phương có trường đào tạo nghề cần ưu tiên các dự án có sự phối hợp giữa cơ sở GDNN và DN, thí dụ dành 10 -15% các dự án trên địa bàn, từ đó có thể gắn kết nhà trường và DN, đồng thời gián tiếp vào quá trình đào tạo nhân lực. Bộ LĐ-TB-XH, các bộ, ngành đề xuất các mô hình mới về đào tạo nghề. Xây dựng cơ sở dữ liệu mở GDNN quốc gia để dự báo ngắn hạn, trung hạn và dài hạn về nhu cầu nguồn nhân lực, nhu cầu việc làm, nhu cầu đào tạo theo lĩnh vực, ngành nghề, cấp trình độ đào tạo.
Không chỉ có câu: “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, cha ông ta còn có câu “Của bề bề không bằng có nghề trong tay”, “Một nghề cho chín còn hơn chín nghề”, Thủ tướng nêu rõ, sự nghiệp GDNN là sự nghiệp có ảnh hưởng đến thành bại của công cuộc phát triển một quốc gia trong quá trình chuyển đổi. Thủ tướng cho rằng phải có sản phẩm sau diễn đàn, đó là một Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu nâng cao NSLĐ của Việt Nam. Chỉ thị này sẽ do Bộ LĐ-TB-XH chủ trì cùng với các bộ, ngành xây dựng, sớm trình Thủ tướng. Thủ tướng cũng nhất trí cho rằng, cần có “trái tim nóng, cái đầu thông minh, bàn tay hành động” để đưa GDNN phát triển mạnh mẽ.
Tại Diễn đàn, thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trao Huân chương Lao động hạng Nhì tặng thí sinh Trương Thế Diệu, người đoạt Huy chương Bạc trong Kỳ thi tay nghề thế giới lần thứ 45 vừa qua.
Thủ tướng cùng các đại biểu thực hiện nghi thức “Nhà nước, doanh nghiệp, nhà trường đồng hành đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam”.
Trước giờ khai mạc Diễn đàn, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và các đại biểu đã tham quan các gian trưng bày mô hình, thiết bị GDNN.
Diễn đàn đã diễn ra ba phiên thảo luận: Nguồn nhân lực có kỹ năng - Chìa khóa để nâng cao NSLĐ và tăng NLCT quốc gia; Đổi mới và nâng cao chất lượng GDNN - Nhân tố quyết định nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam; DN đồng hành đổi mới và nâng cao chất lượng GDNN.
Trong khuôn khổ diễn đàn, hàng chục DN đã ký kết hợp tác đào tạo nghề với các cơ sở GDNN.