Kết quả nổi bật trong xây dựng NTM
Sau gần 10 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, đến nay, 100% số xã trong khu vực miền núi phía Bắc đã hoàn thành tiêu chí Quy hoạch; 98,2% số xã đạt tiêu chí Lao động có việc làm; 91,1% số xã đạt tiêu chí Quốc phòng và An ninh; 86% số xã hoàn thành tiêu chí Thủy lợi; 80,5% số xã đạt tiêu chí về Giáo dục; 74,8% số xã hoàn thành tiêu chí Thông tin và Truyền thông, 73,4% số xã đạt tiêu chí Y tế, 66,3% số xã đạt tiêu chí Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật; toàn khu vực đã xây dựng được trên 28.000 km đường giao thông nông thôn; mạng lưới điện quốc gia đã bao phủ 100% số xã trong khu vực, 94,51% số thôn, bản có điện; thu nhập bình quân khu vực nông thôn của các tỉnh trong khu vực năm 2018 ước đạt khoảng 28 triệu đồng; tốc độ giảm tỷ lệ hộ nghèo bình quân hàng năm khoảng 4%, trong đó huyện nghèo giảm 5%, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo mới năm 2018 còn 17,07%... Một số địa phương trong khu vực đã có đơn vị cấp huyện được Thủ tướng Chính phủ công nhận đạt chuẩn/hoàn thành NTM (04 thành phố và 02 huyện). Các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc đã xác định được giải pháp cốt lõi thúc đẩy quá trình xây dựng NTM, đặc biệt là ở địa bàn khó khăn vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới đó là hỗ trợ xây dựng NTM cấp thôn/bản và phát triển du lịch nông thôn, du lịch trải nghiệm.
Bài học kinh nghiệm
Đạt được kết quả trên là do có sự quan tâm, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp trong khu vực miền núi phía Bắc, nhất là vai trò của người đứng đầu trong việc bám sát quan điểm, mục tiêu và giải pháp để xây dựng kế hoạch, đề án cụ thể tập trung chỉ đạo và huy động các nguồn lực cho Chương trình; phát huy tính tự lực, chủ động của cán bộ, đảng viên và nhân dân trong phát động, tham gia hưởng ứng các phong trào xây dựng NTM ở cơ sở; phát huy tiềm năng, lợi thể sẵn có của mỗi địa phương trong khu vực để đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nhất là thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng NTM.
Định hướng xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025
Đối với cấp tỉnh: có ít nhất 01 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM;
Đối với cấp huyện: mỗi tỉnh trong khu vực có ít nhất 01 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, trong đó, khuyến khích các huyện đã được công nhận trong giai đoạn 2016-2020 tiếp tục phấn đấu trở thành huyện NTM kiểu mẫu.
Đối với cấp xã: có ít nhất 10% số xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu trong số các xã đã đạt chuẩn NTM; không còn xã dưới 10 tiêu chí theo Bộ tiêu chí quốc gia NTM giai đoạn 2021-2025.
Đối với cấp thôn: 80% số thôn/bản thuộc phạm vi Đề án 1385 được công nhận đạt chuẩn NTM, 90% số thôn/bản thuộc các xã khác trên địa bàn được công nhận đạt chuẩn NTM theo các tiêu chí thôn/bản NTM do các địa phương quy định.
Các công trình hạ tầng thiết yếu (giao thông, điện, nước, trường học, trạm y tế) đảm bảo tính kết nối, liên thông và ứng phó với biến đổi khí hậu; tăng thu nhập bình quân đầu người ít nhất 1,8 lần so với năm 2020.
Giải pháp chủ yếu trong xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025
Một là, tập trung chỉ đạo các địa phương rà soát và triển khai hoàn thành có hiệu quả các nội dung của Chương trình giai đoạn 2016-2020 để tiếp tục hoàn thành các chỉ tiêu, mục tiêu phấn đấu của các đề án đặc thù đã được Thủ tướng Chính phủ và cấp có thẩm quyền phê duyệt; xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện giai đoạn sau năm 2020 hết sức cụ thể, sát với tình hình thực tế; nhất là giải pháp hỗ trợ các thôn/bản ở các địa bàn đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới xây dựng NTM và một số nội dung của Chương trình còn đạt tỷ lệ thấp, để từng bước hoàn thành tiêu chí xã NTM và giảm nghèo bền vững. Coi đây là nhiệm vụ trọng tâm của vùng miền núi phía Bắc.
Hai là, tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cả hệ thống chính trị và người dân để khơi dậy được tiềm năng, lợi thế của địa phương trong phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo an ninh, trật tự... phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025.
Ba là, đẩy mạnh triển khai tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị sản xuất gắn với xây dựng NTM (trong đó, ưu tiên phát triển các thế mạnh của khu vực về cây ăn quả, rau, cây dược liệu, cây đặc sản, chăn nuôi đại gia súc, gia cầm, lâm nghiệp…), từng bước đưa khu vực miền núi phía Bắc trở thành vùng trọng điểm của cả nước về sản xuất nông nghiệp sạch và nông nghiệp hữu cơ; có chính sách mới để thu hút, phát triển nông, lâm, ngư nghiệp nói chung, chú trọng phát triển lâm nghiệp gắn với giảm nghèo bền vững; tăng cường triển khai Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP), phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng NTM, xem đây là định hướng trọng tâm để phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn của các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc. Quan tâm phát triển kinh tế mậu biên để khai thác hết tiềm năng, vị trí liền kề thị trường Trung Quốc, trong đó hình thành hệ thống các trung tâm cung ứng nông sản xuất khẩu hiện đại tại các cửa khẩu lớn ở các tỉnh như Lạng Sơn, Lào Cai.
Bốn là, hoàn thiện và nâng cao chất lượng hệ thống hạ tầng cơ bản ở nông thôn, trong đó, có chính sách đột phá, ưu tiên nguồn lực hỗ trợ hoàn thiện cơ sở hạ tầng trên địa bàn những xã đặc biệt khó khăn, trong đó, chú trọng đầu tư cho các công trình cấp thôn, bản nhằm cải thiện trực tiếp điều kiện sinh hoạt và sản xuất của người dân, từng bước hoàn thiện các tiêu chí xã NTM, ứng phó với thiên tai và biến đổi khí hậu.
Năm là, nâng cao chất lượng y tế, giáo dục, xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao để đẩy mạnh và nâng cao chất lượng hoạt động văn hóa, thể thao, bài trừ hủ tục, tệ nạn xã hội để nâng cao đời sống tinh thần của người dân nông thôn. Bảo tồn và phát huy sự đa dạng về văn hóa của các dân tộc, làm cơ sở để nhân rộng các mô hình du lịch cộng đồng ở các vùng nông thôn. Tăng cường bảo vệ môi trường, cải tạo cảnh quan, trong đó tập trung phát triển các mô hình thôn/bản xanh, sạch, đẹp làm tiền đề cho phát triển du lịch cộng đồng gắn kết hình thành các tour du lịch kết nối với các điểm nhấn thu hút khách du lịch như Sa Pa, thác Bản Giốc, hồ Ba Bể, hồ Hoà Bình; tiếp tục triển khai hiệu quả Đề án thí điểm về môi trường.
Sáu là, sớm triển khai chủ trương đưa lực lượng công an chính quy về công an xã ở những khu vực trọng yếu, các điểm nóng phức tạp; nhân rộng và phát huy hiệu quả các mô hình tự quản đảm bảo giữ vững an ninh - trật tự xã hội thông qua phát huy vai trò của các trưởng thôn/bản, người đứng đầu dòng họ.
Bảy là, nâng cao hiệu quả cải cách hành chính, thực hiện chính sách thu hút, kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào các địa phương, trong đó tập trung thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư vào chế biến nông sản theo chuỗi cung ứng và lĩnh vực phi nông nghiệp để tạo nhiều việc làm cho lao động nông thôn (nhất là lĩnh vực dệt may, da giày…);
Tám là, tăng cường nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cũng như đào tạo nghề cho lao động nông thôn gắn với chương trình, đề án cụ thể trên địa bàn, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia đào tạo, nâng cao chất lượng lao động, có giải pháp hỗ trợ bổ sung kỹ năng cho người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời, quan tâm tăng cường bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng NTM các cấp, nhất là ở cấp xã, thôn để nâng cao chất lượng công tác tham mưu, đề xuất các cơ chế, chính sách có tính sáng tạo, đột phá phù hợp với điều kiện đặc thù của vùng; thực hiện tốt công tác cán bộ cơ sở, tăng cường điều động, luân chuyển cán bộ có năng lực giữ vị trí chủ chốt ở huyện, xã khó khăn để tạo sự chuyển biến trong triển khai Chương trình xây dựng NTM.
Chín là, thường xuyên tăng cường đôn đốc, kiểm tra tình hình thực hiện Chương trình xây dựng NTM, gắn với rà soát nghiên cứu và đề xuất ban hành các cơ chế chính sách phù hợp với tình hình thực tế. Tiếp tục triển khai các đề án, chuyên đề theo chỉ đạo của Trung ương để phát huy tiềm năng, lợi thế của từng địa phương trong xây dựng NTM; hỗ trợ, triển khai các chương trình khoa học và công nghệ phục vụ xây dựng NTM trên địa bàn các tỉnh trong khu vực.
Mười là, đề nghị Ban Chỉ đạo Trung ương giao Ngân hàng Chính sách xã hội chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các bộ, ngành liên quan xây dựng chính sách tín dụng đặc thù hỗ trợ các thôn/bản khó khăn xây dựng NTM; giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, xây dựng Đề án riêng về hỗ trợ phát triển hợp tác xã nông nghiệp khu vực miền núi phía Bắc trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt; giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính nghiên cứu, đề xuất mức phân bổ cụ thể nguồn lực từ ngân sách nhà nước để đảm bảo bố trí đủ cho các địa phương khó khăn (không quy định theo hệ số phân bổ như hiện nay), trong đó, ưu tiên tập trung hỗ trợ cho các thôn/bản xây dựng NTM, hỗ trợ một số nội dung trọng tâm để thúc đẩy phát triển, nâng cao thu nhập, đặc biệt là Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP)./.